Evlenmede Vekalet

Vekil, başkasının yerine onun izniyle iş yapan kimsedir. Nikâh işi asiller (evlenen kimseler) veya onların velileri tarafından yapıldığı gibi, nikâh yapanlardan biri asil veya veli, diğeri vekil yahut her iki taraf da vekil olabilir. Mesela evlenecek iki tarafın vekillerinden biri şahitler huzurunda öbür tarafın vekiline, “vekil olduğun falan kimseyi, vekili bulunduğum falan ile nikâhladım” deyip, öbür vekil de “ben de kabul ettim” dese, evlenme yapılmış olur.

Evlenme hususunda vekilin âkil olması şart değildir (Şafiîler’e göre şarttır). Vekil gösterirken şahit de şart değildir; fakat bunda da nikâhta olduğu gibi şahitlerin bulunması iyidir. Bilhassa müvekkilin (vekil yapanın) bunu inkâr etmesinden korkulursa, bu şahitlik lüzumlu olur.

Vekil, nikâh işleminde müvekkilin isteğine aykırı iş yapamaz. Mesela müvekkilin belirttiği şahıstan başkasını ona nikâhlayamaz. Böyle aykırı durumlarda eğer müvekkil buna razı olursa nikâh geçerli (sahih) olur, aksi halde olmaz. Aynı zamanda vekil, istediği kimseyle müvekkilini evlendirmeye izinli olsa bile, kendisiyle veya ebeveyn ve çocuklarıyla (usûl ve füruuyla) nikâhlamaya ayrıca izinli olmadıkça müvekkilini kendisine veya usûlfuruuna nikâhlayamaz. Müvekkil sonradan buna rıza gösterse de olmaz.

Vekil müvekkilinden izinsiz olarak başkasını vekil yapamaz. Bir kimse iki kişiyi birden vekil yapsa, bunlardan biri, diğeri olmadan nikâhı yapamaz, ikisinin de olması gerekir. Müvekkil vekilini azledebilir. Vekilin vekilliği, bu vazifeden çıkarıldığını haber alıncaya kadar devam eder.

Bir kimse tek tarafa vekillik yapabileceği gibi, iki tarafın da vekili olabilir. Ayrıca bir tarafan asil, diğer taraftan  vekil; bir taraftan veli, diğer taraftan vekil olabilir.

el-Mebsut, 5/15-22; el-Hindiyye, 1/294 vd; et-Tehzib (Begavî), 5/285-87