Nizamülmülk’ün Muhabbet ve Şehadeti

Nizamülmülk Hasan b. Ali (Ö. 485/1092), Büyük Selçuklu Devleti sultanlarından Alparslan’ın ve oğlu Melikşah’ın vezirliğini yapmış büyük bir devlet adamıdır. Meşhur Nizamiye Medreseleri’nin de kurucusudur. Vezirliği tam yirmidokuz yıl sürdü.

Nizamülmülk namazları vaktinde kılmaya çok dikkat ederdi. Ezan okunduktan sonra hiçbir şey onu namaz kılmaktan alıkoyamazdı. Pazartesi ve parşembe oruçlarını da devamlı tutardı. Vakıfları ve bolca hayır-hasenatı vardı.

Sufilere büyük saygı gösterirdi. Bunu kınayanlara da şöyle demişti: “Bir ara hükümdarlardan birine hizmet ederken, adamın biri gelip bana şöyle dedi: ‘Yarın kendisini köpeklerin yiyeceği birine daha ne kadar hizmet edeceksin? Sana faydalı olacak kimselere hizmet et; köpeklerin yiyeceği kimseye değil!’

Adamın söylediklerini anlamamıştım. Ancak kendisine hizmet ettiğim hükümdar, o akşam içki içmiş ve sarhoş olmuştu. O haliyle gece vakti dışarı çıktı. Bahçede yabancılara saldıran köpekleri vardı. Kokusunu farklı bulmuş olacaklar ki, o gece onu da parçaladılar. Sabah olup manzarayı görünce, adamın o sözü aklıma geldi ve irkildim. İşte, beni uyaran bu şeyh gibisini arıyorum.”

Nizamülmülk’ün son günlerinde bir meseleden dolayı Sultan Melikşah’la arası açılmıştı. Melikşah da bu kıymetli vezirini harcamak için teşebbüse geçmişti. Nizamülmülk bu gerginlik üzerine şu sözleri sarfetmişti: “Sultanın tacının varlığı bu divite bağlıdır. Bu divitin (kalem ve hokkanın) kapağını kapatırsam, onun hükümdarlığı da yok olur!”

Nizâmülmülk, Nihavend’de bir Ramazan akşamı Batınî fırkası na mensup bir fedai tarafından hançerlenerek şehit edilmiştir.

Vefatından sonra birisi Nizâmülmülk’ü rüyada görüyor ve halini soruyor. Aldığı cevap şu: “Başıma demir hançerle gelen bu ölüm olmasaydı (şehit edilmeseydim), bütün yaptıklarımdan sorguya çekilirdim.”.

 İbnü’l-Esîr: El-Kâmil fi’t-Tarih; İbn-i Kesir: el-Bidâye ve’n-Nihâye.