Hükümdar İhtiyatı

Gazneli Sultan Mahmud adaletli olduğu kadar, aceleye kapılmadan ihtiyatlı ve isabetli karar veren bir hükümdardı.

Anlatıldığına göre, Herat şehrinde o ülkenin meşhurlarından bir bilgin ve onun güzel bir sarayı vardı. Sultan Mahmud’un Herat’a yaptığı gezilerden birinde, Sultan’ın yakın adamlarından Abdurrahman Hâk, o yaşlı bilginin sarayında konakladı. Sonra bir gün Sultan’a şunları söyledi:

– Konakladığım saray bir ihtiyarın mülküdür. Bu şahıs insanlara kendisini bir bilgin olarak tanıtmış. Fakat sarayda bir halvethane (yalnız başına ibadet yeri) var. İhtiyar gece oraya gidiyor ve sabaha kadar dışarı çıkmıyor. Orada ne yaptığını sordum. Bütün gece namaz kıldığını söylediler. Bir gece ansızın o halvethaneye gittim. Bir de baktım ki, adam bir şarap testisini ve putu önüne koymuş, putun önüne diz çökmüş! O putu ve şarap testisini aldım ve bir karar vermesi için size getirdim.

Sultan Mahmud, bu sözlerden ızdırap duydu ve dedi ki:

– O ihtiyarı getirin. Bu işin aslı nedir, inceden inceye araştıralım. Fakat sen önce elini başıma koy, doğru söylediğine benim canım ve başım üzerine yemin et! Sonra da gereken neyse yapalım.

Abdurrahman Hâk, Sultan’ın bu tavrı üzerine söylediklerinden utandı ve:

– Senin canın ve başın hakkı için, ben yalan söylemiştim, dedi. Sultan sordu:

– Peki yiğit adam, neden böyle yaptın?

– Sultanım, o adamın güzel bir sarayı vardı, ben orada konakladım. Eğer böyle söylersem, Sultan’ın din hususunda hamiyyet ve hassasiyeti vardır, derhal adamın öldürülmesini emreder ve sarayını da bana bağışlar, diye düşünmüştüm…

Sultan Mahmud, sabretme gücü verdiği ve aceleden meydana gelebilecek dertlerden koruduğu için Allah’a şükürler etti. Bir daha da Abdurrahman Hâk’a itibar etmedi.

Sultan Mahmud halkına çok iyi davranır, onlara ihsan ve şefkatle muamele ederdi. Adam öldürtmekten çekinmiş, esir aldığı hükümdarları da hapsetmekle yetinmiştir.

Erdoğan Merçil : Gazneli Mahmud (Ankara, 1987), s.79-80; Gazneliler Devleti, s. 50.